FactSheet

สังคมผู้สูงวัยกับความท้าทายของภาวะสมองเสื่อมในประเทศไทย ประเทศไทยกำลังเข้าสู่สังคมผู้สูงวัยอย่างเต็มรูปแบบ ซึ่งนอกจากการปรับตัวของภาครัฐ ครอบครัว และชุมชนแล้ว สิ่งที่ตามมาคือการรับมือกับปัญหาสุขภาพที่พบได้ในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะ ภาวะสมองเสื่อม (Dementia) ที่ส่งผลกระทบทั้งในระดับบุคคล ครอบครัว และสังคม ในครอบครัวที่มีผู้ป่วยสมองเสื่อมเพียง 1 คน มักต้องมีผู้ดูแลใกล้ชิดอีกอย่างน้อย 1 คน ซึ่งสร้างภาระค่าใช้จ่ายที่สูงขึ้น รวมถึงผลกระทบต่อสุขภาพกายและจิตใจของทั้งผู้ป่วยและผู้ดูแล ภาคสาธารณสุขไทยได้เล็งเห็นความสำคัญของปัญหานี้มาอย่างต่อเนื่อง ด้วยการส่งเสริมความรู้และการป้องกันภาวะสมองเสื่อมแก่บุคลากรทางการแพทย์ อาสาสมัครสาธารณสุข และประชาชนทั่วไป แต่ยังมีคำถามมากมายที่หลายคนยังไม่เข้าใจ เช่น ภาวะสมองเสื่อมต่างจากโรคอัลไซเมอร์หรือไม่? ภาวะสมองเสื่อมสามารถรักษาได้หรือไม่? และเราจะป้องกันตัวเองและดูแลผู้สูงอายุที่เสี่ยงต่อสมองเสื่อมได้อย่างไร? วันนี้เราได้รับเกียรติพูดคุยกับ ผศ.พญ. สิรินทร ฉันศิริกาญจน หรือ “อาจารย์อ้อย” นายกสมาคมผู้ดูแลผู้ป่วยสมองเสื่อม และผู้เชี่ยวชาญด้านเวชศาสตร์ผู้สูงอายุจากโรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล เพื่อหาคำตอบ พร้อมทั้งเรียนรู้ถึงสถานการณ์ปัจจุบันในไทย และสิ่งที่ชุมชนและสังคมต้องเตรียมรับมือในอนาคตอีกไม่ถึง 20 ปี เมื่อภาวะสมองเสื่อมอาจกลายเป็นเรื่องใกล้ตัวเรามากกว่าที่คิด ติดตามบทสัมภาษณ์พิเศษได้ในโพสต์นี้!

สวัสดิการผู้สูงอายุไทย: มุมมองจากนักสังคมศาสตร์ผู้ทรงคุณวุฒิ ประเทศไทยให้ความสำคัญกับระบบสวัสดิการผู้สูงอายุมากว่า 30 ปี แม้ว่าสังคมผู้สูงวัยจะเริ่มถูกพูดถึงอย่างจริงจังในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา ระบบสวัสดิการที่เราเห็นในปัจจุบันได้รับการผลักดันจากผู้เชี่ยวชาญในวงการสังคมศาสตร์ที่มีบทบาทสำคัญ หนึ่งในนั้นคือ ศาสตราจารย์ศศิพัฒน์ ยอดเพชร หรือที่รู้จักกันในชื่อ “อาจารย์แม่” ของนักสังคมศาสตร์ไทย ผู้ที่ทำงานด้านวิชาการและวิจัยเกี่ยวกับสวัสดิการสังคมผู้สูงอายุมาตั้งแต่ปี 2530 อาจารย์ศศิพัฒน์มีบทบาทสำคัญในคณะกรรมการผู้สูงอายุแห่งชาติ และยังเป็นผู้สร้างผลงานอันทรงคุณค่า เช่น “ชุดความรู้ที่มุ่งสู่ภาวะการสูงวัยอย่างมีพลัง” ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากมูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.) ชุดความรู้นี้ถูกนำไปใช้ในโรงเรียนผู้สูงอายุทั่วประเทศ ช่วยเตรียมผู้สูงอายุให้เข้าสู่ภาวะสูงวัยอย่างมีคุณภาพและพลัง วันนี้เราได้รับเกียรติพูดคุยกับอาจารย์ถึงแนวทางที่เหมาะสมในการจัดสวัสดิการผู้สูงอายุในประเทศไทยท่านจะช่วยชี้แนะแนวทางการพัฒนาระบบที่ครอบคลุมและยั่งยืนเพื่อตอบโจทย์ความต้องการของสังคมสูงวัย

ประเทศไทยในปี 2567: ก้าวเข้าสู่สังคมสูงวัยโดยสมบูรณ์ ประเด็นความเป็นอยู่ของผู้สูงอายุในประเทศไทยกลายเป็นหัวใจสำคัญที่ทุกภาคส่วนให้ความสนใจ งานด้านผู้สูงอายุไม่ได้จำกัดอยู่เพียงเรื่องสุขภาพหรือเบี้ยยังชีพอีกต่อไป แต่ขยายไปสู่มิติต่างๆ เช่น สภาพแวดล้อม ความเป็นอยู่ วิถีชีวิต และการออกแบบพื้นที่ที่เอื้อให้ผู้สูงอายุมีคุณภาพชีวิตที่ดี หนึ่งในแนวคิดสำคัญคือ “Ageing in Place” หรือการให้ผู้สูงอายุใช้ชีวิตในบ้านและชุมชนเดิมที่คุ้นเคย โดยเน้นการปรับปรุงสภาพแวดล้อมและที่พักอาศัยให้เหมาะสมและปลอดภัย การผลักดันให้ผู้สูงอายุสามารถอยู่ในถิ่นเดิมได้ยังต้องมาพร้อมกับการสร้าง ชุมชนที่เป็นมิตรต่อผู้สูงวัย (Age-Friendly Communities) ซึ่งครอบคลุมการออกแบบพื้นที่สาธารณะ บริการพื้นฐาน และกิจกรรมที่ส่งเสริมความสัมพันธ์ในชุมชน ในเรื่องนี้ รองศาสตราจารย์ไตรรัตน์ จารุทัศน์ หัวหน้าศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางการออกแบบสภาพแวดล้อมเพื่อทุกคน ได้แบ่งปันแนวทางและมุมมองเชิงวิชาการเกี่ยวกับการนำแนวคิด Ageing in Place ไปประยุกต์ใช้ในบริบทของประเทศไทย เพื่อสร้างสังคมสูงวัยที่น่าอยู่และยั่งยืน ติดตามบทสัมภาษณ์พิเศษนี้ที่จะเติมเต็มมุมมองใหม่ๆ และเป็นแรงบันดาลใจในการขับเคลื่อนการออกแบบชีวิตสูงวัยในถิ่นเดิมเพื่ออนาคตที่ดียิ่งขึ้นของผู้สูงอายุไทย!

  การพัฒนาระบบสาธารณสุขไทย: ก้าวสำคัญจากอดีตสู่ปัจจุบัน ระบบบริการสาธารณสุขของประเทศไทยได้รับการพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง โดยเป็นหนึ่งในนโยบายสำคัญที่ทุกรัฐบาลต้องให้ความสำคัญเพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตและสุขภาพของประชาชน หนึ่งในบุคคลสำคัญที่มีบทบาทในการวางรากฐานระบบสาธารณสุขไทยคือ คุณชวน หลีกภัย อดีตนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข ผู้ริเริ่มโครงการที่เป็นรากฐานของระบบสวัสดิการสุขภาพในปัจจุบัน ในช่วงดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข (พ.ศ. 2531-2532) คุณชวนเริ่มกำหนดนโยบายรักษาฟรีสำหรับเด็กอายุต่ำกว่า 12 ปี และผู้สูงอายุที่มีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป จากนั้นในปี 2536 ขณะดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีสมัยแรก ได้เปิดตัวโครงการ “ประกันสุขภาพโดยสมัครใจ” หรือ “บัตรครอบครัว” โดยประชาชนจ่าย 500 บาท และรัฐบาลสมทบอีก 500 บาท สามารถรักษาได้ทุกโรคสำหรับทั้งครอบครัว ต่อมาในสมัยที่ 2 ได้พัฒนาโครงการนี้ต่อเนื่อง โดยเพิ่มการสมทบจากรัฐบาลเป็น 1,000 บาทต่อปี ซึ่งนับเป็นจุดเริ่มต้นสำคัญของการจัดระบบสวัสดิการสุขภาพสำหรับคนไทย ความมุ่งมั่นและวิสัยทัศน์ของคุณชวน หลีกภัย เป็นส่วนสำคัญที่ช่วยสร้างรากฐานระบบสาธารณสุขในประเทศไทย ซึ่งกลายมาเป็นต้นแบบในการพัฒนาโครงการด้านสุขภาพต่าง ๆ ที่เราได้เห็นในปัจจุบัน นับเป็นอีกหนึ่งก้าวสำคัญที่สะท้อนถึงความใส่ใจต่อสุขภาพของประชาชนอย่างแท้จริง.

เวทีเสวนา “โควิด-19 : ผลกระทบต่อการจ้างงานผู้สูงอายุ” เปิดงานวิจัย การศึกษาการปรับตัวของลูกจ้างในระบบภาคเอกชนที่มีอายุตั้งแต่ 45 ปีขึ้นไปที่ เปลี่ยนสถานการณ์ทำงานไปสู่การทำงานในภาคนอกระบบ พบ 4 ผลกระทบของการปรับตัวของลูกจ้างในการเปลี่ยนงาน พร้อมชูข้อเสนอ 3 ส่วน ฝึกอบรมทักษะใหม่ให้กับพนักงาน ส่งเสริมการออม และให้ทำประกันสังคมต่อ (มาตรา 39)