bua

การศึกษาวิจัยนี้มุ่งพัฒนารูปแบบการจัดบริการสำหรับผู้สูงอายุโดยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ผ่านการประยุกต์ใช้เครื่องมือและนวัตกรรมในพื้นที่เทศบาลตำบลทับมา จังหวัดระยอง และอบต.ท่างาม จังหวัดสิงห์บุรี โดยใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมใน 3 ระยะ ได้แก่ การสำรวจข้อมูลผู้สูงอายุ การคัดเลือกเครื่องมือที่เหมาะสม และการจัดบริการตามแผนงานที่ออกแบบร่วมกัน ผลการดำเนินงานพบว่า ทั้งสองพื้นที่มีสภาพปัญหาคล้ายกัน จึงเลือกใช้การคัดกรองภาวะสมองเสื่อมและแนวคิด “การสูงวัยในถิ่นเดิม” เป็นเครื่องมือหลัก พร้อมจัดตั้งศูนย์บริการและฟื้นฟูผู้สูงอายุในชุมชน การดำเนินงาน 4 เดือนส่งผลให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพกาย–ใจดีขึ้น ทำกิจกรรมได้มากขึ้น ความเครียดในครอบครัวลดลง มีสังคมและเครือข่ายดูแล และอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัย นอกจากนี้แบบจำลองเชิงสาเหตุมีความสอดคล้องกับข้อมูลจริงอย่างมีนัยสำคัญ ข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย ได้แก่ การเสริมสร้างการมีส่วนร่วมของชุมชนในการดูแลและฟื้นฟูผู้สูงอายุ การบรรจุศูนย์ Day care ไว้ในแผนพัฒนา อปท. เพื่อให้มีงบประมาณต่อเนื่อง และการพัฒนาศักยภาพบุคลากรทุกระดับ ทั้งเจ้าหน้าที่ อสม. Care giver และทีมสหวิชาชีพ เพื่อให้สามารถจัดบริการผู้สูงอายุได้อย่างมีคุณภาพและยั่งยืน    

การวิจัยการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุไทยอย่างรอบด้านโดยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ดำเนินงานด้วยกระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (PAR) ระหว่าง อปท. กลุ่มกิจกรรมผู้สูงอายุ ชุมชน และภาคีเครือข่าย เพื่อสร้างต้นแบบการพัฒนาคุณภาพชีวิตที่สอดคล้องกับสถานการณ์จริงของผู้สูงอายุในพื้นที่ศึกษา 4 แห่ง ได้แก่ เทศบาลตำบลหนองเสือ เทศบาลเมืองไร่ขิง เทศบาลเมืองบางรักพัฒนา และสำนักงานเขตราชเทวี ผลการวิจัยพบว่า การร่วมสำรวจและวิเคราะห์ข้อมูลผู้สูงอายุผ่านแบบวัดความมีชีวิตชีวาและคุณภาพชีวิต ช่วยให้ อปท. สามารถพัฒนาต้นแบบการดูแลผู้สูงอายุที่นำไปปฏิบัติได้จริง โดยมีปัจจัยความสำเร็จสำคัญ ได้แก่ ความร่วมมือจากทุกฝ่าย บทบาท “พี่เลี้ยง” ของทีมวิจัย และการประยุกต์ใช้เครื่องมือการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุของ มส.ผส. ข้อเสนอเชิงนโยบายเสนอให้ อปท. สร้างและพัฒนาฐานข้อมูลผู้สูงอายุร่วมกับหน่วยงานสาธารณสุข ใช้ข้อมูลดังกล่าวในการออกแบบกิจกรรมที่ตอบโจทย์พื้นที่ ส่งเสริมบทบาทของชุมชนและกลุ่มกิจกรรมผู้สูงอายุในการจัดกิจกรรมอย่างมีส่วนร่วม พร้อมทั้งจัดสรรงบประมาณและกลไกกำกับดูแล โดยควรมีผู้เชี่ยวชาญภายนอกทำหน้าที่พี่เลี้ยงในระยะเริ่มต้นเพื่อเสริมศักยภาพและการเรียนรู้ร่วมกัน    

โครงการวิจัยการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุไทยอย่างรอบด้านในพื้นที่เทศบาลตำบลหนองลาน จังหวัดกาญจนบุรี และอบต.ตลาดใหม่ จังหวัดอ่างทอง มีเป้าหมายเพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้จากงานวิจัยของ มส.ผส. ให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ต่อยอดการใช้ประโยชน์องค์ความรู้ในการดูแลผู้สูงอายุ และพัฒนาโครงการเพื่อยกระดับประสิทธิภาพการบริหารจัดการของ อปท. โดยใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมร่วมกับผู้สูงอายุ ภาคีเครือข่าย และประชาชน ผลการดำเนินงานพบว่า เทศบาลตำบลหนองลานเน้นการเรียนรู้ตลอดชีวิต ผ่านโรงเรียนผู้สูงอายุและการพัฒนานวัตกรรมด้านการจัดการขยะ เช่น การผลิตก๊าซชีวภาพ ขณะที่อบต.ตลาดใหม่มุ่งส่งเสริมการทำงานที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุ ผ่านโครงการปรับปรุงภูมิทัศน์ โครงการผู้สูงวัยใส่ใจลูกหลาน และกิจกรรมเสริมทักษะ เช่น การเขียนโครงการและศึกษาดูงานเกษตรธรรมชาติ ข้อเสนอเชิงนโยบายประกอบด้วย การสร้างความร่วมมือกับภาคีในและต่างประเทศ การพัฒนาความรู้ด้านการบริหารจัดการผู้สูงอายุให้แก่ อปท. และการจัดสรรงบประมาณที่เหมาะสมกับสัดส่วนผู้สูงอายุในแต่ละพื้นที่ เพื่อสนับสนุนการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุอย่างยั่งยืน

โครงการพัฒนากลไกและความร่วมมือระดับท้องถิ่นเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงวัยใน อบต.บุ่งหวายและอบต.หัวดอน จังหวัดอุบลราชธานี มุ่งนำองค์ความรู้และเครื่องมือจากงานวิจัยของ มส.ผส. มาประยุกต์ใช้จริงในพื้นที่ เพื่อให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเป็นฐานสำคัญในการดูแลผู้สูงวัยอย่างรอบด้าน โดยเน้นการสร้างระบบและกลไกความร่วมมือกับภาคีท้องถิ่นผ่านกระบวนการวิจัยเพื่อชุมชน การดำเนินงานแบ่งเป็น 3 ระยะ ได้แก่ การเตรียมการ การปฏิบัติการ และการติดตามประเมินผล ซึ่งแต่ละพื้นที่พัฒนาโครงการตามบริบท เช่น โรงเรียนผู้สูงอายุ โครงการดูแลผู้ป่วยระยะประคับประคอง บ้านสร้างสุขอย่างมีชีวิตชีวา และศูนย์ส่งเสริมฟื้นฟูสุขภาพ การดำเนินงานร่วมกับคณะทำงานในพื้นที่ช่วยเสริมศักยภาพผู้ปฏิบัติ เกิดโครงสร้างและบริการสาธารณะใหม่ รวมถึงความสัมพันธ์เกื้อกูลในชุมชน ผลการศึกษาเน้นว่าการใช้ข้อมูล AAI ช่วยมองภาพรวมผู้สูงวัยได้ แต่ต้องเสริมด้วยข้อมูลเชิงลึกเพื่อออกแบบกิจกรรมที่ตอบโจทย์จริง อีกทั้งพบปัจจัยสำคัญที่ทำให้ อปท. ดำเนินโครงการสำเร็จ 7 ประการ ได้แก่ ข้อมูลเชิงลึก กระบวนการวิจัยที่ชุมชนมีส่วนร่วม ทุนเดิมของคณะทำงาน การสื่อสารที่ดี ระบบบริหารจัดการที่ยืดหยุ่น การสนับสนุนจากผู้บริหาร และนโยบายที่เอื้อต่อการขับเคลื่อนผู้สูงวัยในระดับท้องถิ่น

ประเทศไทยมีสัดส่วนผู้สูงอายุเพิ่มสูงขึ้น ทำให้การส่งเสริมคุณภาพชีวิตเป็นภารกิจสำคัญ งานวิจัยนี้ใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (PAR) ในพื้นที่เทศบาลเมืองใหม่โคกกรวดและเทศบาลเวียงพางคำ เพื่อศึกษาสภาพชุมชน ระดับชีวิตชีวา พฤฒพลัง และคุณภาพชีวิต รวมถึงพัฒนารูปแบบการดูแลที่เหมาะสม ผลการศึกษาพบว่าผู้สูงอายุทั้งสองพื้นที่มีระดับชีวิตชีวาและคุณภาพชีวิตค่อนข้างสูง ขณะที่พฤฒพลังอยู่ระดับปานกลาง ชุมชนมีทุนทางสังคมและเครือข่ายสนับสนุนที่เข้มแข็ง รูปแบบที่พัฒนาขึ้นประกอบด้วยการจัดตั้งศูนย์ต้นแบบผู้สูงอายุ การพัฒนาศักยภาพแกนนำและอาสาสมัคร การจัดบริการสุขภาพ และกิจกรรมส่งเสริมคุณภาพชีวิต รวมถึงการพัฒนาองค์กรและองค์ความรู้ให้เหมาะสมกับบริบทพื้นที่ หลังดำเนินงานพบว่าคุณภาพชีวิตและพฤฒพลังของผู้สูงอายุคงที่หรือดีขึ้น พร้อมมีความพึงพอใจในระดับดี จึงเสนอให้ท้องถิ่นและชุมชนร่วมขับเคลื่อนต่อเนื่องเพื่อความยั่งยืนในการดูแลผู้สูงอายุ

องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในพื้นที่ เทศบาลเมืองกาญจนบุรี, องค์การบริหารส่วนตำบลมหาสวัสดิ์ จังหวัดนครปฐม และ องค์การบริหารส่วนตำบลงิ้วราย ได้ร่วมขับเคลื่อน “โครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุไทยอย่างรอบด้าน” เพื่อยกระดับการดูแลผู้สูงอายุให้ครอบคลุมทั้งด้านสุขภาพ สังคม และเศรษฐกิจ โครงการดำเนินงานโดยใช้แนวทาง วิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (PAR) ทำให้ทุกภาคส่วนในพื้นที่มีส่วนร่วมตั้งแต่การวางแผนจนถึงการสะท้อนผลการดำเนินงาน นำไปสู่การพัฒนาระบบประเมินความมีชีวิตชีวาของผู้สูงอายุ (Active Aging Index : AAI) และระบบเฝ้าระวังผู้สูงอายุรอบด้าน ซึ่งสามารถนำข้อมูลไปใช้วางแผนงานที่ตอบโจทย์ผู้สูงอายุในพื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ การขับเคลื่อนโครงการครอบคลุมกิจกรรมสำคัญ ได้แก่ การประเมินภาวะความมีชีวิตชีวาผู้สูงอายุ การคัดกรองภาวะสมองเสื่อม การดูแลระยะยาว การฝึกอาชีพ การส่งเสริมการสูงวัยในถิ่นเดิม และการจัดโรงเรียนผู้สูงอายุ รวมถึงการจัดทำคู่มือและการอบรมบุคลากรเพื่อยกระดับองค์ความรู้ด้านการดูแลผู้สูงอายุ จากผลการดำเนินงาน พบว่าการบูรณาการความร่วมมือระหว่างหน่วยงานต่าง ๆ การสนับสนุนโครงการอย่างต่อเนื่อง และการสร้างการมีส่วนร่วมของประชาชนในพื้นที่ จะเป็นปัจจัยสำคัญในการขับเคลื่อนงานผู้สูงอายุให้ยั่งยืนและสามารถขยายผลไปยังพื้นที่อื่นได้ในอนาคต    

โครงการ Fit2Work เป็นนวัตกรรมที่พัฒนาขึ้นเพื่อยกระดับสุขภาพและความสามารถในการทำงานของผู้สูงอายุในพื้นที่ท้องถิ่น ผ่านระบบวิเคราะห์ข้อมูลสุขภาพ 43 แฟ้มร่วมกับเทคโนโลยีด้านข้อมูลสมัยใหม่ เพื่อประเมินความเหมาะสมของงาน ความเสี่ยง และความพร้อมด้านร่างกายของผู้สูงอายุแต่ละราย ต้นแบบระบบนี้ช่วยให้หน่วยงานท้องถิ่นสามารถจัดงานที่เหมาะกับศักยภาพของผู้สูงอายุ ส่งเสริมอาชีพ ลดปัญหาบาดเจ็บและโรคเรื้อรัง รวมถึงเพิ่มโอกาสมีรายได้อย่างปลอดภัยและยั่งยืน นอกจากนี้ยังสนับสนุนการวางแผนด้านสุขภาพของชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น Fit2Work จึงเป็นก้าวสำคัญสู่การสร้าง “สังคมผู้สูงอายุคุณภาพ” ที่ผู้สูงอายุมีสุขภาพดี มีงานทำ และมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นอย่างแท้จริง      

ประเทศไทยกำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างเต็มรูปแบบ โดยมีแนวโน้มพบภาวะสมองเสื่อมเพิ่มสูงขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่มอายุ 80 ปีขึ้นไป จากข้อมูลการสำรวจพบว่ามีผู้สูงอายุไทยกว่า 1.3 ล้านคน ที่มีความเสี่ยงภาวะสมองเสื่อม ซึ่งส่วนใหญ่ยังต้องการการดูแลระยะยาวและการเข้าถึงบริการสุขภาพที่เหมาะสม ภาวะสมองเสื่อมเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น โรคอัลไซเมอร์ และโรคหลอดเลือดสมอง ผู้ป่วยมักเริ่มจากอาการหลงลืมจนถึงไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ หากได้รับการคัดกรองและดูแลตั้งแต่ระยะแรก จะสามารถชะลอการเสื่อมของสมองได้ หน่วยงานภาครัฐจึงเร่งพัฒนาระบบดูแลผู้สูงอายุ ทั้งด้านบริการสุขภาพระยะยาว (Long-term Care) และฐานข้อมูลสุขภาพกลาง (HDC) เพื่อรองรับสังคมสูงวัยและยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุไทยให้ดียิ่งขึ้นอย่างยั่งยืน  

ประเทศไทยกำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ โดยเฉพาะในภาคการเกษตรที่มีผู้สูงอายุจำนวนมากทำงานต่อเนื่องเพื่อยังชีพ การศึกษานี้จึงมุ่งวิเคราะห์สถานการณ์สุขภาพผู้สูงอายุด้านเกษตรกรรม ความสามารถในการทำงาน และรูปแบบการปรับตัว เพื่อหาแนวทางสนับสนุนให้ผู้สูงอายุทำงานได้อย่างปลอดภัยและมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โครงการวิจัยครอบคลุมพื้นที่ 3 จังหวัด ได้แก่ เชียงราย ลำพูน และกำแพงเพชร เก็บข้อมูลจากกลุ่มเกษตรกรสูงอายุ 2,500 คน พร้อมทั้งศึกษาคุณภาพชีวิต ภาวะสุขภาพ และความสามารถในการประกอบอาชีพ ผลการศึกษาเผยให้เห็นว่าผู้สูงอายุจำนวนมากยังคงทำงานเกษตร แต่ประสบปัญหาความเสี่ยงด้านสุขภาพ การบาดเจ็บ และภาวะเรื้อรังที่กระทบต่อความสามารถในการทำงาน งานวิจัยเสนอแนวทางสำคัญ เช่น การเสริมความรู้ด้านสุขภาพ การปรับวิธีทำงานให้ปลอดภัย การส่งเสริมเทคโนโลยีการเกษตรที่ลดภาระงาน และการสร้างระบบสนับสนุนรายได้สำหรับผู้สูงอายุ เพื่อให้สามารถประกอบอาชีพได้อย่างเหมาะสมและมีคุณภาพชีวิตที่ดีตามบริบทพื้นที่